- Drukuj
- 19 wrz 2012
- Przepisy BHP
- 3150 czytañ
DZIA£ I
Przepisy wstêpne
§ 1. 1. Rozporz±dzenie okre¶la ogólnie obowi±zuj±ce przepisy bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach pracy, w szczególno¶ci dotycz±ce:
1) obiektów budowlanych, pomieszczeñ pracy i terenu zak³adów pracy,
2) procesów pracy,
3) pomieszczeñ i urz±dzeñ higienicznosanitarnych.
2. Przepisy rozporz±dzenia nie dotycz± ¶rodków transportu kolejowego, lotniczego, morskiego i wodnego ¶ródl±dowego.
§ 2. Ilekroæ w rozporz±dzeniu jest mowa o:
1) „os³onie” — rozumie siê przez to element lub zestaw elementów konstrukcyjnych s³u¿±cy do ochrony cz³owieka przed niebezpiecznymi lub uci±¿liwymi wp³ywami pracuj±cych czê¶ci, mechanizmów i uk³adów roboczych maszyny lub innego urz±dzenia technicznego,
2) „pomieszczeniach higienicznosanitarnych” — rozumie siê przez to szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustêpy, palarnie, jadalnie, z wyj±tkiem sto³ówek, pomieszczenia do ogrzewania siê pracowników oraz pomieszczenia do prania, odka¿ania, suszenia i odpylania odzie¿y roboczej lub ochronnej,
3) „pomieszczeniu pracy” — rozumie siê przez to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uwa¿a siê za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeñ, w których:
a) ³±czny czas przebywania tych samych pracowników w ci±gu jednej zmiany roboczej jest krótszy ni¿ 2 godziny, a wykonywane czynno¶ci maj± charakter dorywczy b±d¼ praca polega na krótkotrwa³ym przebywaniu zwi±zanym z dozorem albo konserwacj± urz±dzeñ lub utrzymaniem czysto¶ci i porz±dku,
b) maj± miejsce procesy technologiczne nie pozwalaj±ce na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obs³ugi, bez zastosowania ¶rodków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego re¿imu organizacji pracy,
c) jest prowadzona hodowla ro¶lin lub zwierz±t, niezale¿nie od czasu przebywania w nich pracowników zajmuj±cych siê obs³ug±,
4) „pomieszczeniu sta³ej pracy” — rozumie siê przez to pomieszczenie pracy, w którym ³±czny czas przebywania tego samego pracownika w ci±gu jednej doby przekracza 4 godziny,
5) „pomieszczeniu czasowej pracy” — rozumie siê przez to pomieszczenie pracy, w którym ³±czny czas przebywania tego samego pracownika w ci±gu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin,
6) „przepisach techniczno-budowlanych” — rozumie siê przez to przepisy ustawy — Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do tej ustawy,
7) „ryzyku zawodowym” — rozumie siê przez to prawdopodobieñstwo wyst±pienia niepo¿±danych zdarzeñ zwi±zanych z wykonywan± prac±, powoduj±cych straty, w szczególno¶ci wyst±pienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagro¿eñ zawodowych wystêpuj±cych w ¶rodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy,
7a) „terenie zak³adu pracy” — rozumie siê przez to przestrzeñ wraz z obiektami budowlanymi, bêd±c± w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca organizuje miejsca pracy,
7b) „miejscu pracy” — rozumie siê przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcê, do którego pracownik ma dostêp w zwi±zku z wykonywaniem pracy,
8) „stanowisku pracy” — rozumie siê przez to przestrzeñ pracy, wraz z wyposa¿eniem w ¶rodki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespó³ pracowników wykonuje pracê,
9) „¶rodkach ochrony indywidualnej” — rozumie siê przez to wszelkie ¶rodki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub wiêksz± liczb± zagro¿eñ zwi±zanych z wystêpowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w ¶rodowisku pracy, w tym równie¿ wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do ¶rodków ochrony indywidualnej nie zalicza siê:
— zwyk³ej odzie¿y roboczej i mundurów, które nie s± specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracownika,
— ¶rodków ochrony indywidualnej u¿ywanych przez wojsko, Policjê i inne s³u¿by utrzymania porz±dku publicznego,
— wyposa¿enia stosowanego przez s³u¿by pierwszej pomocy i ratownicze,
— ¶rodków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym,
— wyposa¿enia sportowego,
— ¶rodków s³u¿±cych do samoobrony lub do odstraszania,
— przeno¶nych urz±dzeñ do wykrywania oraz sygnalizowania zagro¿eñ i naruszania porz±dku publicznego,
10) „¶rodkach ochrony zbiorowej” — rozumie siê przez to ¶rodki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami wystêpuj±cymi pojedynczo lub ³±cznie w ¶rodowisku pracy, bêd±ce rozwi±zaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urz±dzeniach,
11) „¶rodowisku pracy” — rozumie siê przez to warunki ¶rodowiska materialnego (okre¶lonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym odbywa siê proces pracy,
12) „urz±dzeniach ochronnych” — rozumie siê przez to os³ony lub takie urz±dzenia, które spe³niaj± jedn± lub wiêcej z ni¿ej wymienionych funkcji:
— zapobiegaj± dostêpowi do stref niebezpiecznych,
— powstrzymuj± ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie siê w strefie niebezpiecznej,
— nie pozwalaj± na w³±czenie ruchu elementów niebezpiecznych, je¶li pracownik znajduje siê w strefie niebezpiecznej,
— zapobiegaj± naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urz±dzeñ technicznych,
— nie pozwalaj± na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych,
13) „zagro¿eniu” — rozumie siê przez to stan ¶rodowiska pracy mog±cy spowodowaæ wypadek lub chorobê,
14) „punkcie pierwszej pomocy” — rozumie siê przez to — w zale¿no¶ci od wielko¶ci zak³adu pracy, rodzaju prowadzonej dzia³alno¶ci i zwi±zanych z ni± zagro¿eñ — pomieszczenie lub wyodrêbnione miejsce o wystarczaj±cej powierzchni, umo¿liwiaj±cej wniesienie noszy, wyposa¿one w niezbêdny sprzêt i inne ¶rodki do udzielania pierwszej pomocy,
15) „znaku bezpieczeñstwa” — rozumie siê przez to znak utworzony przez kombinacjê kszta³tu geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazuj±cy okre¶lon± informacjê zwi±zan± z bezpieczeñstwem lub jego zagro¿eniem,
16) „sygna³ach bezpieczeñstwa” — rozumie siê przez to sygna³y ¶wietlne i d¼wiêkowe, komunikaty s³owne lub sygna³y rêczne, przekazuj±ce informacje istotne dla zachowania bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników,
17) „sygnale ¶wietlnym” — rozumie siê przez to sygna³ emitowany przez urz±dzenie wykonane z przezroczystych lub pó³przezroczystych materia³ów, pod¶wietlonych od wewn±trz lub z ty³u, tak aby dawa³o to efekt ¶wiec±cej powierzchni,
18) „sygnale d¼wiêkowym” — rozumie siê przez to sygna³ akustyczny (d¼wiêkowy) emitowany przez urz±dzenie przeznaczone do tego celu, bez u¿ycia g³osu ludzkiego i nieemituj±ce tego g³osu, wskazuj±cy na zaistnienie oraz — w razie potrzeby — trwanie i zakoñczenie niebezpiecznej sytuacji,
19) „sygnale rêcznym” — rozumie siê przez to ustalony ruch lub uk³ad r±k i d³oni, s³u¿±cy do kierowania osobami wykonuj±cymi czynno¶ci mog±ce stwarzaæ zagro¿enia dla bezpieczeñstwa pracowników,
20) „komunikacie s³ownym” — rozumie siê przez to ustalon±, krótk± i jednoznaczn±, informacjê s³own± wypowiadan± przez cz³owieka lub emitowan± jako g³os ludzki, nakazuj±c± okre¶lone postêpowanie w celu zachowania bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników.
DZIA£ II
Obiekty budowlane i teren zak³adu pracy
§ 3. Budynki i inne obiekty budowlane, w których znajduj± siê pomieszczenia pracy, powinny byæ zbudowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami okre¶lonymi w przepisach techniczno-budowlanych.
§ 4. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ na terenie zak³adu pracy wykonane i oznakowane, zgodnie z Polskimi Normami i w³a¶ciwymi przepisami, drogi komunikacyjne i transportowe, zwane dalej „drogami”, drogi dla pieszych, zwane dalej „przej¶ciami”, i dojazdy po¿arowe oraz utrzymywaæ je w stanie nie stwarzaj±cym zagro¿eñ dla u¿ytkowników. Drogi i przej¶cia oraz dojazdy po¿arowe nie mog± prowadziæ przez miejsca, w których wystêpuj± zagro¿enia dla ich u¿ytkowników.
2. Drogi i przej¶cia powinny posiadaæ wymiary odpowiednie do liczby potencjalnych u¿ytkowników oraz rodzajów i wielko¶ci stosowanych urz±dzeñ transportowych i przemieszczanych ³adunków. Minimalne wymiary dróg i przej¶æ okre¶laj± Polskie Normy.
3. Nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych i sk³adowych, dojazdów po¿arowych i przej¶æ powinna byæ równa i twarda lub utwardzona oraz posiadaæ no¶no¶æ odpowiedni± do obci±¿enia wynikaj±cego ze stosowanych ¶rodków transportowych oraz przemieszczanych i sk³adowanych materia³ów.
4. Drogi, przej¶cia oraz place manewrowe, postojowe i sk³adowe powinny posiadaæ urz±dzenia lub inne rozwi±zania techniczne zapewniaj±ce odprowadzanie wód opadowych.
§ 5. 1. Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny wystêpowaæ progi ani stopnie. W przypadku zró¿nicowania poziomów pod³ogi, ró¿nice te powinny byæ wyrównane pochylniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju u¿ywanego ¶rodka transportu, ale nie wiêkszym ni¿ 8%.
2. Pochylnie powinny umo¿liwiaæ bezpieczne poruszanie siê pracowników i dogodny transport ³adunków.
§ 6. 1. Miejsca w zak³adzie pracy, w których wystêpuj± zagro¿enia dla pracowników, powinny byæ oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeñstwa zgodnie z wymaganiami okre¶lonymi w za³±czniku nr 1 do rozporz±dzenia i w Polskich Normach.
2. Je¿eli oznakowanie, o którym mowa w ust. 1, nie jest wystarczaj±ce dla zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracownika, miejsca niebezpieczne powinny byæ wy³±czone z u¿ytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie lub w inny sposób.
3. Otwory i zag³êbienia powinny byæ zamkniête odpowiednimi pokrywami, a je¿eli jest to niemo¿liwe — w³a¶ciwie ogrodzone i oznakowane.
4. Miejsca niebezpieczne na przej¶ciach zagra¿aj±ce potkniêciem siê, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny byæ pomalowane barwami bezpieczeñstwa zgodnie z Polskimi Normami.
5. Na drogach — w miejscach, w których mo¿liwe jest niespodziewane wtargniêcie pieszych, w szczególno¶ci przed bramami, drzwiami i przej¶ciami, nale¿y ustawiæ barierki lub zastosowaæ inne skuteczne ¶rodki ochronne.
§ 7. 1. Dróg, przej¶æ i dojazdów po¿arowych nie wolno zastawiaæ materia³ami, ¶rodkami transportu, sprzêtem i innymi przedmiotami.
2. Na skrzy¿owaniach dróg powinna byæ zapewniona dobra widoczno¶æ.
§ 8. W tunelach przeznaczonych do sta³ej komunikacji nie powinny znajdowaæ siê ruroci±gi s³u¿±ce do transportu substancji chemicznych toksycznych lub ¿r±cych oraz substancji z innych wzglêdów niebezpiecznych. Wymóg ten nie dotyczy przewodów s³u¿±cych do ogrzewania tunelu, je¿eli temperatura czynnika grzewczego nie przekracza 95oC.
§ 9. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeñ obiektu budowlanego, w których mog± przebywaæ pracownicy, umo¿liwiaj±ce szybkie wydostanie siê pracowników na otwart± przestrzeñ. Drogi ewakuacyjne oraz doj¶cia do nich prowadz±ce nie mog± byæ zastawiane.
2. Wymagania dla dróg ewakuacyjnych i warunki ewakuacji okre¶laj± przepisy techniczno-budowlane i dotycz±ce ochrony przeciwpo¿arowej.
§ 10. 1. We wszystkich miejscach na terenie zak³adu pracy, w których mog± przebywaæ pracownicy, pracodawca jest obowi±zany zapewniæ o¶wietlenie elektryczne w porze nocnej lub je¿eli o¶wietlenie dzienne jest niewystarczaj±ce. Wymagania dotycz±ce o¶wietlenia okre¶laj± Polskie Normy.
2. Instalacje i urz±dzenia elektryczne powinny byæ tak wykonane i eksploatowane, aby nie nara¿a³y pracowników na pora¿enie pr±dem elektrycznym, przepiêcia atmosferyczne, szkodliwe oddzia³ywanie pól elektromagnetycznych oraz nie stanowi³y zagro¿enia po¿arowego, wybuchowego i nie powodowa³y innych szkodliwych skutków.
§ 11. Zak³ad pracy powinien byæ wyposa¿ony w urz±dzenia zapobiegaj±ce zanieczyszczeniu lub ska¿eniu, w stopniu szkodliwym dla zdrowia ludzkiego — powietrza, gruntu oraz wód — substancjami chemicznymi, ¶rodkami promieniotwórczymi albo biologicznie zaka¼nymi, w zwi±zku z produkcj± b±d¼ inn± dzia³alno¶ci± zak³adu pracy.
§ 12. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ ochronê obiektów budowlanych i urz±dzeñ technicznych przed gromadzeniem siê ³adunków i wy³adowaniami elektryczno¶ci statycznej — stwarzaj±cymi zagro¿enia w ¶rodowisku pracy.
§ 13. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ dostateczn± ilo¶æ wody zdatnej do picia oraz do celów higienicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpo¿arowych.
2. Ilo¶æ wody do celów higienicznych przypadaj±ca dziennie na ka¿dego pracownika jednocze¶nie zatrudnionego nie mo¿e byæ mniejsza ni¿:
1) 120 l — przy pracach w kontakcie z substancjami szkodliwymi, truj±cymi lub zaka¼nymi albo powoduj±cymi silne zabrudzenie py³ami, w tym 90 l w przypadku korzystania z natrysków,
2) 90 l — przy pracach brudz±cych, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagaj±cych zapewnienia nale¿ytej higieny procesów technologicznych, w tym 60 l w przypadku korzystania z natrysków,
3) 30 l — przy pracach nie wymienionych w pkt 1 i 2.
3. Niezale¿nie od ilo¶ci wody, okre¶lonej w ust. 2, nale¿y zapewniæ wodê niezbêdn± do utrzymania czysto¶ci pomieszczeñ i terenu zak³adu pracy w ilo¶ci co najmniej 1,5 l na dobê na ka¿dy metr kwadratowy powierzchni pod³ogi, wymagaj±cej zmywania, oraz co najmniej 2,5 l na dobê na ka¿dy metr kwadratowy powierzchni terenu poza budynkami, wymagaj±cej polewania (tereny zielone, utwardzone ulice, place itp.).
DZIA£ III
Pomieszczenia pracy
Rozdzia³ 1
Przepisy ogólne
§ 14. Pracodawca jest obowi±zany utrzymywaæ pomieszczenia pracy w czysto¶ci i porz±dku oraz zapewniæ ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagañ bezpieczeñstwa i higieny pracy.
§ 15. 1. Pomieszczenia pracy i ich wyposa¿enie powinny zapewniaæ pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególno¶ci w pomieszczeniach pracy nale¿y zapewniæ o¶wietlenie naturalne i sztuczne, odpowiedni± temperaturê, wymianê powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgoci±, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nas³onecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uci±¿liwo¶ciami.
2. W pomieszczeniach pracy, w których wystêpuj± czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, ha³as, drgania, promieniowanie, gazy, py³y, pary itp.) powinny byæ zastosowane rozwi±zania techniczne uniemo¿liwiaj±ce przedostawanie siê tych czynników do innych pomieszczeñ pracy oraz do pomieszczeñ higienicznosanitarnych.
3. ¦ciany i sufity pomieszczeñ pracy, w których wydzielaj± siê substancje szkodliwe dla zdrowia pracowników lub py³y niebezpieczne pod wzglêdem wybuchowym, powinny mieæ pokrycie ochronne, zabezpieczaj±ce przed adsorpcj± i gromadzeniem siê py³u oraz powinny byæ przystosowane do ³atwego czyszczenia lub zmywania.
4. Je¿eli ze wzglêdu na rodzaj wykonywanych robót lub rodzaj stosowanych urz±dzeñ mo¿e zachodziæ niebezpieczeñstwo wybuchu, stropy, dachy i ¶ciany pomieszczeñ pracy powinny byæ wykonane zgodnie z wymaganiami bezpieczeñstwa dla tego rodzaju robót lub znajduj±cych siê tam urz±dzeñ oraz zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
§ 16. 1. W pomieszczeniach oraz na drogach znajduj±cych siê w obiektach budowlanych pod³ogi powinny byæ stabilne, równe, nie¶liskie, niepyl±ce i odporne na ¶cieranie oraz nacisk, a tak¿e ³atwe do utrzymania w czysto¶ci.
2. W pomieszczeniach, w których mog± wyst±piæ mieszaniny wybuchowe palnych par, py³ów lub gazów z powietrzem, powierzchnie pod³óg powinny byæ wykonane z materia³u nie powoduj±cego iskrzenia mechanicznego lub wy³adowañ elektrostatycznych.
3. Je¿eli pod³oga jest wykonana z materia³u bêd±cego dobrym przewodnikiem ciep³a lub je¿eli przy wykonywaniu pracy wystêpuje jej zamoczenie, w przej¶ciach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdowaæ siê podesty izoluj±ce od zimna lub wilgoci albo powinny byæ stosowane inne ¶rodki izoluj±ce. Podesty powinny byæ stabilne, wytrzyma³e na obci±¿enie u¿ytkowe, zabezpieczaj±ce przed po¶lizgiem i potkniêciem oraz ³atwe do utrzymania w czysto¶ci.
§ 17. W pomieszczeniach magazynowych i na drogach znajduj±cych siê w obiektach budowlanych powinny byæ umieszczone informacje o dopuszczalnym obci±¿eniu stropów.
§ 18. 1. Pomieszczenia sta³ej pracy nie powinny byæ lokalizowane poni¿ej poziomu otaczaj±cego terenu, z wyj±tkiem pomieszczeñ, o których mowa w ust. 2, oraz je¿eli wymaga tego rodzaj produkcji (w ch³odniach, rozlewniach win itp.).
2. Poni¿ej poziomu otaczaj±cego terenu mog± znajdowaæ siê pomieszczenia pracy w gara¿u, kot³owni i warsztatach podrêcznych, pomieszczenia handlowe, us³ugowe i gastronomiczne w ulicznych przej¶ciach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagañ przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody w³a¶ciwego pañstwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okrêgowym inspektorem pracy.
3. Na warunkach okre¶lonych w ust. 2 i w przypadku zapewnienia o¶wietlenia dziennego, pomieszczenia sta³ej pracy mog± znajdowaæ siê w suterenach lub piwnicach.
§ 19. 1. Powierzchnia i wysoko¶æ pomieszczeñ pracy powinny zapewniaæ spe³nienie wymagañ bezpieczeñstwa i higieny pracy, z uwzglêdnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
2. Na ka¿dego z pracowników jednocze¶nie zatrudnionych w pomieszczeniach sta³ej pracy powinno przypadaæ co najmniej 13 m3 wolnej objêto¶ci pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni pod³ogi (nie zajêtej przez urz±dzenia techniczne, sprzêt itp.).
§ 20. 1. Wysoko¶æ pomieszczenia sta³ej pracy nie mo¿e byæ mniejsza ni¿:
1) 3 m w ¶wietle — je¿eli w pomieszczeniu nie wystêpuj± czynniki szkodliwe dla zdrowia,
2) 3,3 m w ¶wietle — je¿eli w pomieszczeniu prowadzone s± prace powoduj±ce wystêpowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.
2. Wysoko¶æ pomieszczeñ, o których mowa w ust. 1, mo¿e byæ obni¿ona w przypadku zastosowania klimatyzacji — pod warunkiem uzyskania zgody pañstwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
3. Wysoko¶æ okre¶lona w ust. 1 pkt 1 mo¿e byæ zmniejszona do:
1) 2,5 m w ¶wietle:
a) je¿eli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie wiêcej ni¿ 4 pracowników, a na ka¿dego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objêto¶ci pomieszczenia lub
b) w pomieszczeniu us³ugowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczo¶ci mieszcz±cym siê w budynku mieszkalnym, je¿eli przy wykonywanych pracach nie wystêpuj± py³y lub substancje szkodliwe dla zdrowia, ha³as nie przekracza dopuszczalnych warto¶ci poziomu d¼wiêku w budynkach mieszkalnych, okre¶lonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objêto¶ci pomieszczenia,
2) 2,2 m w ¶wietle — w dy¿urce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do wiêkszego pomieszczenia.
4. Wysoko¶æ pomieszczenia czasowej pracy nie mo¿e byæ mniejsza ni¿:
1) 2,2 m w ¶wietle — je¿eli w pomieszczeniu nie wystêpuj± czynniki szkodliwe dla zdrowia,
2) 2,5 m w ¶wietle — je¿eli w pomieszczeniu prowadzone s± prace powoduj±ce wystêpowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.
5. W pomieszczeniu o stropie pochy³ym wymagania okre¶lone w ust. 1, 3 i 4 stosuje siê do ¶redniej wysoko¶ci pomieszczenia, przy czym w najni¿szym miejscu wysoko¶æ pomieszczenia nie mo¿e byæ mniejsza w ¶wietle ni¿ 1,9 m (licz±c od poziomu pod³ogi do najni¿ej po³o¿onej czê¶ci konstrukcyjnej sufitu).
§ 21. 1. Do pomieszczeñ i stanowisk pracy po³o¿onych na ró¿nych poziomach powinny prowadziæ bezpieczne doj¶cia sta³ymi schodami lub pochylniami.
2. Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny byæ ¶liskie, a w miejscach, w których mo¿e wystêpowaæ zaleganie py³ów — powinny byæ a¿urowe.
3. Zamocowane na sta³e drabiny lub klamry mog± byæ stosowane jako doj¶cia dodatkowe oprócz schodów, a zamiast schodów — tylko w wyj±tkowych przypadkach uzasadnionych wzglêdami u¿ytkowymi lub gdy nie ma technicznych mo¿liwo¶ci ich zastosowania.
4. Wymagania, jakie powinny spe³niaæ schody i pochylnie, okre¶laj± przepisy techniczno-budowlane.
§ 22. 1. Wymiary otworów drzwiowych w ka¿dym pomieszczeniu powinny byæ odpowiednie do liczby pracowników z nich korzystaj±cych oraz do rodzaju i wielko¶ci u¿ywanych urz±dzeñ transportowych i przemieszczanych ³adunków. Wymiary otworów drzwiowych okre¶la Polska Norma.
2. Sposób otwierania drzwi z pomieszczeñ pracy i z pomieszczeñ higienicznosanitarnych powinien odpowiadaæ wymaganiom przepisów techniczno-budowlanych i dotycz±cych ochrony przeciwpo¿arowej.
3. Drzwi rozsuwane musz± byæ wyposa¿one w urz±dzenia zapobiegaj±ce ich wypadniêciu z prowadnic.
4. Drzwi i bramy otwieraj±ce siê do góry musz± byæ wyposa¿one w urz±dzenia zapobiegaj±ce ich przypadkowemu opadaniu.
5. Wrota bram powinny byæ wyposa¿one w urz±dzenia zapobiegaj±ce ich przypadkowemu zamkniêciu.
6. Wahad³owe drzwi i bramy musz± byæ przezroczyste lub posiadaæ przezroczyste panele.
7. Drzwi i bramy przezroczyste powinny byæ wykonane z materia³u odpornego na rozbicie lub ze szk³a hartowanego oraz odpowiednio oznakowane w widocznym miejscu.
8. Pomiêdzy pomieszczeniami nie nale¿y wykonywaæ progów, chyba ¿e warunki techniczne wymagaj± ich zastosowania. W takich przypadkach nale¿y je oznaczyæ w sposób widoczny.
9. Drzwi i bramy otwierane i zamykane mechanicznie powinny tak funkcjonowaæ, aby nie stwarza³y zagro¿enia urazem. Drzwi takie powinny mieæ zamontowane ³atwo rozpozna-walne i ³atwo dostêpne z obu stron urz±dzenie do ich zatrzymywania, a tak¿e powinny byæ przystosowane do rêcznego otwierania.
§ 23. Pomieszczenia pracy, w których przebywaj± pracownicy, nie mog± byæ zamykane w sposób uniemo¿liwiaj±cy wyj¶cie z pomieszczenia. Je¿eli istniej± wzglêdy wymagaj±ce zamykania pomieszczeñ w czasie pracy przed osobami nie upowa¿nionymi, nale¿y stosowaæ przy drzwiach zamki uniemo¿liwiaj±ce wej¶cie z zewn±trz, a jednocze¶nie umo¿liwiaj±ce wyj¶cie z pomieszczenia bez u¿ycia klucza. W takiej sytuacji nale¿y przewidzieæ mo¿liwo¶æ powiadamiania pracowników znajduj±cych siê w takich pomieszczeniach o niebezpieczeñstwie gro¿±cym z zewn±trz.
§ 24. 1. Szyby w oknach oraz inne przedmioty i powierzchnie szklane, znajduj±ce siê w pomieszczeniach pracy, nara¿one na uszkodzenia w zwi±zku z rodzajem prowadzonych prac, powinny byæ od strony, po której mog± znajdowaæ siê ludzie, os³oniête siatk± zabezpieczaj±c± przed od³amkami szk³a.
2. Przezroczyste ¶ciany dzia³owe, znajduj±ce siê w pomieszczeniach pracy, w pobli¿u takich pomieszczeñ lub wzd³u¿ przej¶æ — musz± byæ jednoznacznie oznakowane oraz wykonane z materia³u odpornego na rozbicie lub tak os³oniête, aby niemo¿liwe by³o zetkniêcie siê pracownika ze ¶cian± lub jego zranienie w razie rozbicia tej ¶ciany.
Rozdzia³ 2
O¶wietlenie
§ 25. W pomieszczeniach sta³ej pracy nale¿y zapewniæ o¶wietlenie dzienne, chyba ¿e jest to niemo¿liwe lub niewskazane ze wzglêdu na technologiê produkcji, a na stosowanie o¶wietlenia wy³±cznie elektrycznego pracodawca uzyska³ zgodê w³a¶ciwego pañstwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydan± w porozumieniu z okrêgowym inspektorem pracy.
§ 26. 1. O¶wietlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno byæ dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dok³adno¶ci oraz powinno spe³niaæ wymagania okre¶lone w Polskiej Normie.
2. Niezale¿nie od o¶wietlenia dziennego w pomieszczeniach pracy nale¿y zapewniæ o¶wietlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
§ 27. 1. Stosunek warto¶ci ¶rednich natê¿enia o¶wietlenia w pomieszczeniach s±siaduj±cych ze sob±, przez które odbywa siê komunikacja wewnêtrzna, nie powinien byæ wiêkszy ni¿ 5 do 1.
2. Przy wyj¶ciu z pomieszczeñ, w których ze wzglêdów technologicznych praca jest wykonywana w ciemno¶ci (np. ciemnie optyczne), powinny byæ zapewnione warunki umo¿liwiaj±ce stopniow± adaptacjê wzroku.
§ 28. W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii o¶wietlenia mog± wyst±piæ zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia pracowników, nale¿y zapewniæ o¶wietlenie awaryjne o odpowiednim natê¿eniu, zgodnie z Polsk± Norm±.
§ 28a. Instalacje o¶wietleniowe w pomieszczeniach, w których znajduj± siê miejsca pracy, oraz w korytarzach powinny byæ dobrane i wykonane tak, aby nie nara¿a³y pracownika na wypadek powodowany rodzajem zainstalowanego o¶wietlenia.
§ 29. 1. Okna, ¶wietliki i na¶wietla w pomieszczeniach pracy o du¿ej wilgotno¶ci powietrza powinny byæ wykonane w sposób zapobiegaj±cy skraplaniu siê w nich pary wodnej. W przypadku szczególnie du¿ego zaparowania pomieszczenia i mo¿liwo¶ci spadania kropel wody na stanowisko pracy nale¿y zainstalowaæ rynienki lub inne urz±dzenia odprowadzaj±ce wodê z okien, ¶wietlików i na¶wietli.
2. Szyby w oknach i ¶wietlikach powinny byæ czyste oraz przepuszczaæ dostateczn± ilo¶æ ¶wiat³a. Do mycia okien i ¶wietlików powinien byæ zapewniony dogodny i bezpieczny dostêp.
3. Okna i ¶wietliki powinny byæ wyposa¿one w odpowiednie urz±dzenia eliminuj±ce nadmierne operowanie promieni s³onecznych padaj±cych na stanowiska pracy.
4. Okna i ¶wietliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeñ, nale¿y wyposa¿yæ w urz±dzenia pozwalaj±ce na otwieranie ich w sposób ³atwy i bezpieczny z poziomu pod³ogi oraz ustawienie czê¶ci otwieranych w po¿±danym po³o¿eniu.
Rozdzia³ 3
Ogrzewanie i wentylacja
§ 30. W pomieszczeniach pracy nale¿y zapewniæ temperaturê odpowiedni± do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysi³ku fizycznego niezbêdnego do jej wykonania) nie ni¿sz± ni¿ 14oC (287 K), chyba ¿e wzglêdy technologiczne na to nie pozwalaj±. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie mo¿e byæ ni¿sza ni¿ 18oC (291 K).
§ 31. Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny byæ zabezpieczone przed nie kontrolowan± emisj± ciep³a w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed nap³ywem ch³odnego powietrza z zewn±trz.
§ 32. 1. W pomieszczeniach pracy powinna byæ zapewniona wymiana powietrza wynikaj±ca z potrzeb u¿ytkowych i funkcji tych pomieszczeñ, bilansu ciep³a i wilgotno¶ci oraz zanieczyszczeñ sta³ych i gazowych.
2. W pomieszczeniach pracy, w których wydzielaj± siê substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna byæ zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie by³y przekraczane warto¶ci najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ tych substancji.
3. Wymagania dotycz±ce parametrów powietrza w pomieszczeniach pracy okre¶laj± odrêbne przepisy i Polskie Normy.
§ 33. W pomieszczeniach pracy, w których nastêpuje wydzielanie siê ciep³a przez promieniowanie w ilo¶ci przekraczaj±cej na stanowiskach pracy
nale¿y stosowaæ nawiewn± wentylacjê miejscow±. Parametry nawiewanego powietrza powinny spe³niaæ wymagania dla mikroklimatu gor±cego, okre¶lone w przepisach w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w ¶rodowisku pracy.
§ 34. Urz±dzenia lub ich czê¶ci, z których mog± wydzielaæ siê szkodliwe gazy, pary lub py³y, powinny byæ zhermetyzowane. W razie niemo¿liwo¶ci zhermetyzowania, urz±dzenia te powinny byæ wyposa¿one w miejscowe wyci±gi.
§ 35. 1. Powietrze doprowadzane do pomieszczeñ pracy z zewn±trz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno byæ oczyszczone z py³ów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
2. Klimatyzacja lub wentylacja nie mo¿e powodowaæ przeci±gów, wyziêbienia lub przegrzewania pomieszczeñ pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej.
3. Strumieñ powietrza pochodz±cy z urz±dzeñ wentylacji nawiewnej nie powinien byæ skierowany bezpo¶rednio na stanowisko pracy.
§ 36. 1. Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczaæ 70oC (343 K) przy nawiewie powietrza na wysoko¶ci nie mniejszej ni¿ 3,5 m od poziomu pod³ogi stanowiska pracy i 45oC (318 K) — w pozosta³ych przypadkach.
2. W pomieszczeniach pracy, w których wystêpuj± ³atwo palne lub niebezpieczne pod wzglêdem wybuchowym py³y, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego powietrza powinna byæ zgodna z przepisami w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej.
§ 37. 1. W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej nale¿y zapewniæ:
1) odpowiedni± konserwacjê urz±dzeñ i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii,
2) stosowanie ¶rodków maj±cych na celu ograniczenie natê¿enia i rozprzestrzeniania siê ha³asu i drgañ powodowanych prac± urz±dzeñ klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.
2. Je¿eli w zwi±zku z wydzielaniem siê w procesie pracy substancji szkodliwych dla zdrowia awaria wentylacji mo¿e zagra¿aæ zdrowiu pracowników, nale¿y zastosowaæ system kontrolny sygnalizuj±cy stan zagro¿enia.
§ 38. 1. Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacj± powietrza ilo¶æ powietrza ¶wie¿ego nie powinna byæ mniejsza ni¿ 10% ogólnej ilo¶ci wymienianego powietrza.
2. W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeñ pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczaæ poziomu, przy którym suma stosunków stê¿eñ poszczególnych substancji do odpowiadaj±cych im warto¶ci najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ przekracza 0,3.
3. Recyrkulacja powietrza nie powinna byæ stosowana w pomieszczeniach pracy, w których wystêpuje nara¿enie na mikroorganizmy chorobotwórcze lub znajduj± siê substancje truj±ce, cuchn±ce albo mo¿liwe jest nag³e zwiêkszenie stê¿enia szkodliwych substancji, a tak¿e w przestrzeniach zagro¿onych wybuchem.
DZIA£ IV
Procesy pracy
Rozdzia³ 1
Przepisy ogólne
§ 39. 1. Pracodawca jest obowi±zany oceniaæ i dokumentowaæ ryzyko zawodowe, wystêpuj±ce przy okre¶lonych pracach, oraz stosowaæ niezbêdne ¶rodki profilaktyczne zmniejszaj±ce ryzyko. W szczególno¶ci pracodawca jest obowi±zany:
1) zapewniæ organizacjê pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczaj±cy pracowników przed zagro¿eniami wypadkowymi oraz oddzia³ywaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uci±¿liwo¶ci — z uwzglêdnieniem mo¿liwo¶ci psychofizycznych pracowników,
2) zapewniæ likwidacjê zagro¿eñ dla zdrowia i ¿ycia pracowników g³ównie przez stosowanie technologii, urz±dzeñ, materia³ów i substancji nie powoduj±cych takich zagro¿eñ.
2. Je¿eli ze wzglêdu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagro¿eñ nie jest mo¿liwa, nale¿y stosowaæ odpowiednie rozwi±zania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie ¶rodki ochrony zbiorowej, ograniczaj±ce wp³yw tych zagro¿eñ na zdrowie i bezpieczeñstwo pracowników.
3. W sytuacji gdy ograniczenie zagro¿eñ w wyniku zastosowania rozwi±zañ organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczaj±ce, pracodawca jest obowi±zany zapewniæ pracownikom ¶rodki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagro¿eñ.
4. Pracodawca powinien zapewniæ pracownikom informacje o istniej±cych zagro¿eniach, przed którymi chroniæ ich bêd± ¶rodki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych ¶rodkach i zasadach ich stosowania. Szczegó³owe zasady stosowania ¶rodków ochrony indywidualnej okre¶la za³±cznik nr 2 do rozporz±dzenia.
5. Przy pracach stwarzaj±cych niebezpieczeñstwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania lud¼mi wykonuj±cymi te prace powinny byæ stosowane sygna³y bezpieczeñstwa — rêczne lub komunikaty s³owne, zgodnie z wymaganiami okre¶lonymi w za³±czniku nr 1 do rozporz±dzenia.
§ 40. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ systematyczne kontrole stanu bezpieczeñstwa i higieny pracy ze szczególnym uwzglêdnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urz±dzeñ technicznych oraz ustaliæ sposoby rejestracji nieprawid³owo¶ci i metody ich usuwania.
2. W razie stwierdzenia bezpo¶redniego zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia pracowników, osoba kieruj±ca pracownikami jest obowi±zana do niezw³ocznego wstrzymania prac i podjêcia dzia³añ w celu usuniêcia tego zagro¿enia.
§ 41. 1. Pracodawca jest obowi±zany udostêpniæ pracownikom, do sta³ego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeñstwa i higieny pracy dotycz±ce:
1) stosowanych w zak³adzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac zwi±zanych z zagro¿eniami wypadkowymi lub zagro¿eniami zdrowia pracowników,
2) obs³ugi maszyn i innych urz±dzeñ technicznych,
3) postêpowania z materia³ami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
4) udzielania pierwszej pomocy.
2. Instrukcje, o których mowa w ust. 1, powinny w sposób zrozumia³y dla pracowników wskazywaæ czynno¶ci, które nale¿y wykonaæ przed rozpoczêciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynno¶ci do wykonania po jej zakoñczeniu oraz zasady postêpowania w sytuacjach awaryjnych stwarzaj±cych zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotycz±ce prac zwi±zanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzglêdniaæ informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
§ 42. Zmiany w procesie technologicznym, zmiany konstrukcyjne urz±dzeñ technicznych oraz zmiany w sposobie u¿ytkowania pomieszczeñ powinny byæ poprzedzone ocen± pod wzglêdem bezpieczeñstwa i higieny pracy, w trybie ustalonym przez pracodawcê.
§ 43. 1. Je¿eli w pomieszczeniu pracy, w którym zatrudniona jest tylko jedna osoba, mog± w sytuacji awaryjnej wyst±piæ zagro¿enia dla zdrowia lub ¿ycia pracowników, a w szczególno¶ci zagro¿enia: po¿arowe, wybuchowe, pora¿enia pr±dem elektrycznym, wydzielania siê truj±cych i szkodliwych gazów lub par — pracodawca powinien wprowadziæ obowi±zek meldowania siê tej osoby w ustalony sposób w oznaczonych porach.
2. Pracodawca powinien ustaliæ rodzaje pomieszczeñ, o których mowa w ust. 1, a tak¿e okre¶liæ sposób meldowania siê oraz postêpowania w razie braku meldunków.
§ 44. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ pracownikom sprawnie funkcjonuj±cy system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz ¶rodki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególno¶ci pracodawca powinien zapewniæ:
1) punkty pierwszej pomocy w wydzia³ach (oddzia³ach), w których wykonywane s± prace powoduj±ce du¿e zagro¿enia wypadkowe lub wydzielanie siê par, gazów albo py³ów szkodliwych dla zdrowia — wyposa¿one w umywalki z ciep³± i zimn± wod± oraz w niezbêdny sprzêt i inne ¶rodki do udzielania pierwszej pomocy;
2) apteczki w poszczególnych wydzia³ach (oddzia³ach) zak³adu pracy.
2. Ilo¶æ, usytuowanie i wyposa¿enie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny byæ ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawuj±cym profilaktyczn± opiekê zdrowotn± nad pracownikami, z uwzglêdnieniem rodzajów i nasilenia wystêpuj±cych zagro¿eñ.
3. Obs³uga punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na ka¿dej zmianie powinna byæ powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.
4. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny byæ wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3.
5. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny byæ odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polsk± Norm±, i ³atwo dostêpne.
Rozdzia³ 2
Organizacja stanowisk pracy
§ 45. 1. Stanowiska pracy powinny byæ urz±dzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynno¶ci oraz psychofizycznych w³a¶ciwo¶ci pracowników, przy czym wymiary wolnej (nie zajêtej przez urz±dzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewniæ pracownikom swobodê ruchu wystarczaj±c± do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzglêdnieniem wymagañ ergonomii.
2. Stanowiska pracy, na których wystêpuje ryzyko po¿aru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmiotów albo wydzielenia siê substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny byæ zaopatrzone w urz±dzenia ochronne zapewniaj±ce ochronê pracowników przed skutkami tego ryzyka.
3. Stanowiska pracy, na których wykonywane prace powoduj± wystêpowanie czynników szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny byæ tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli nara¿eni na te czynniki.
4. Stanowiska pracy znajduj±ce siê na zewn±trz pomieszczeñ powinny byæ tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagro¿eniami zwi±zanymi w szczególno¶ci:
1) z warunkami atmosferycznymi, w tym opadami, nisk± lub wysok± temperatur±, silnym wiatrem i spadaj±cymi przedmiotami,
2) ze szkodliwym dla zdrowia ha³asem, jak równie¿ szkodliwymi gazami, parami lub py³ami.
W razie niebezpieczeñstwa powinno byæ mo¿liwe szybkie opuszczenie stanowisk pracy przez pracowników lub, w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej pomocy.
§ 46. 1. Na stanowiskach pracy nale¿y zapewniæ wynikaj±c± z technologii powierzchniê oraz odpowiednie urz±dzenia pomocnicze przeznaczone na sk³adowanie materia³ów, wyrobów, przyrz±dów, narzêdzi i odpadów.
2. Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywaæ surowców, gotowych wyrobów, materia³ów pomocniczych i odpadów w ilo¶ciach wiêkszych od wynikaj±cych z potrzeb technologicznych, umo¿liwiaj±cych utrzymanie ci±g³o¶ci pracy na danej zmianie. Odpady produkcyjne powinny byæ sukcesywnie usuwane.
3. Szmaty, tampony, trociny itp. nasycone lub zanieczyszczone substancjami ³atwo zapalnymi, utleniaj±cymi siê lub szkodliwymi dla zdrowia albo wydzielaj±ce uci±¿liwe zapachy — nale¿y przechowywaæ w zamkniêtych naczyniach z materia³u niepalnego oraz co najmniej raz na dobê usuwaæ z pomieszczeñ pracy i niszczyæ w sposób okre¶lony w instrukcji, o której mowa w § 41.
§ 47. 1. Do ka¿dego stanowiska pracy powinno byæ zapewnione bezpieczne i wygodne doj¶cie, przy czym jego wysoko¶æ na ca³ej d³ugo¶ci nie powinna byæ mniejsza w ¶wietle ni¿ 2 m.
2. W przypadkach uzasadnionych wzglêdami konstrukcyjnymi maszyn i innych urz±dzeñ technicznych dopuszcza siê zmniejszenie wysoko¶ci doj¶cia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeñstwa zgodnymi z Polsk± Norm±.
3. Przej¶cia miêdzy maszynami a innymi urz±dzeniami lub ¶cianami przeznaczone tylko do obs³ugi tych urz±dzeñ powinny mieæ szeroko¶æ co najmniej 0,75 m; je¿eli w przej¶ciach tych odbywa siê ruch dwukierunkowy, szeroko¶æ ich powinna wynosiæ co najmniej 1 m.
§ 48. Pracodawca zatrudniaj±cy pracowników niepe³nosprawnych powinien zapewniæ dostosowanie stanowisk pracy oraz doj¶æ do nich — do potrzeb i mo¿liwo¶ci tych pracowników, wynikaj±cych ze zmniejszonej sprawno¶ci.
§ 49. 1. Przy wykonywaniu pracy nie wymagaj±cej stale pozycji stoj±cej nale¿y zapewniæ pracownikom mo¿liwo¶æ siedzenia.
2. Przy wykonywaniu pracy wymagaj±cej stale pozycji stoj±cej lub chodzenia nale¿y zapewniæ pracownikom mo¿liwo¶æ odpoczynku w pobli¿u miejsca pracy w pozycji siedz±cej.
3. Siedziska powinny spe³niaæ wymagania Polskich Norm.
§ 50. 1. Stosowane w zak³adach pracy drabiny przeno¶ne powinny spe³niaæ wymagania Polskich Norm.
2. Przy u¿ywaniu drabin przeno¶nych niedopuszczalne jest w szczególno¶ci:
1) stosowanie drabin uszkodzonych,
2) stosowanie drabiny jako drogi sta³ego transportu, a tak¿e do przenoszenia ciê¿arów o masie powy¿ej 10 kg,
3) u¿ywanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem,
4) u¿ywanie drabiny rozstawnej jako przystawnej,
5) ustawianie drabiny na niestabilnym pod³o¿u,
6) opieranie drabiny przystawnej o ¶liskie p³aszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy materia³ów nie zapewniaj±ce stabilno¶ci drabiny,
7) stawianie drabiny przed zamkniêtymi drzwiami, je¿eli nie s± one zamkniête na klucz od strony ustawianej drabiny,
8) ustawianie drabin w bezpo¶rednim s±siedztwie maszyn i innych urz±dzeñ — w sposób stwarzaj±cy zagro¿enia dla pracowników u¿ywaj±cych drabiny,
9) wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej,
10) przenoszenie drabiny o d³ugo¶ci powy¿ej 4 m przez jedn± osobê.
3. Drabina przystawna powinna wystawaæ ponad powierzchniê, na któr± prowadzi, co najmniej 0,75 m, a k±t jej nachylenia powinien wynosiæ od 65o do 75o.
Rozdzia³ 3
Obs³uga i stosowanie maszyn, narzêdzi i innych urz±dzeñ technicznych
§ 51. 1. Maszyny i inne urz±dzenia techniczne, zwane dalej „maszynami”, powinny spe³niaæ wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy, okre¶lone w odrêbnych przepisach, przez ca³y okres ich u¿ytkowania.
2. Monta¿, demonta¿ i eksploatacja maszyn, w tym ich obs³uga, powinny odbywaæ siê przy zachowaniu wymagañ bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzglêdniaj±cych instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposób zainstalowania oraz u¿ytkowania maszyn powinny uwzglêdniaæ minimalizacjê ryzyka zawodowego, w szczególno¶ci poprzez:
1) zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiêdzy ruchomymi czê¶ciami maszyn a ruchomymi lub sta³ymi elementami otoczenia,
2) zapewnienie, aby wszystkie u¿ywane lub produkowane materia³y b±d¼ energia by³y w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.
§ 52. 1. Ka¿da maszyna powinna byæ wyposa¿ona w element sterowniczy przeznaczony do jej ca³kowitego i bezpiecznego zatrzymywania.
2. Gdy jest to konieczne w zwi±zku z zagro¿eniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania siê, maszyna powinna byæ wyposa¿ona w urz±dzenie do zatrzymywania awaryjnego.
3. Elementy sterownicze maszyn maj±ce wp³yw na bezpieczeñstwo musz± byæ widoczne i mo¿liwe do zidentyfikowania oraz oznakowane zgodnie z wymaganiami okre¶lonymi w Polskich Normach.
4. Elementy sterownicze nie mog± stwarzaæ jakichkolwiek zagro¿eñ, w szczególno¶ci spowodowanych ich niezamierzonym u¿yciem.
§ 53. Maszyny powinny byæ wyposa¿one w ³atwo odró¿niaj±ce siê i odpowiednio oznakowane urz±dzenia do od³±czania od wszystkich ¼róde³ energii. W³±czenie zasilania energi± nie mo¿e powodowaæ zagro¿enia dla obs³ugi.
§ 54. 1. W przypadku zespo³owej obs³ugi maszyny lub gdy stwarza ona zagro¿enie dla otoczenia, nale¿y zapewniæ sygnalizacjê ostrzegawcz± i alarmow± — ³atwo dostrzegaln± i zrozumia³±.
2. Maszyny wielostanowiskowe powinny byæ wyposa¿one w urz±dzenia sygnalizacji d¼wiêkowej lub ¶wietlnej automatycznie wysy³aj±ce sygna³y uprzedzaj±ce o uruchomieniu maszyny. Sygna³y powinny byæ odbierane na wszystkich stanowiskach pracy przy danej maszynie.
§ 55. 1. Elementy ruchome i inne czê¶ci maszyn, które w razie zetkniêcia siê z nimi stwarzaj± zagro¿enie, powinny byæ do wysoko¶ci co najmniej 2,5 m od poziomu pod³ogi (podestu) stanowiska pracy os³oniête lub zaopatrzone w inne skuteczne urz±dzenia ochronne, z wyj±tkiem przypadków, gdy spe³nienie tych wymagañ nie jest mo¿liwe ze wzglêdu na funkcjê maszyny.
2. Pasy, ³añcuchy, ta¶my, ko³a zêbate i inne elementy uk³adów napêdowych oraz czê¶ci maszyn zagra¿aj±ce spadniêciem, znajduj±ce siê nad stanowiskami pracy lub przej¶ciami na wysoko¶ci ponad 2,5 m od poziomu pod³ogi, powinny byæ os³oniête co najmniej od do³u trwa³ymi os³onami.
3. Os³ony stosowane na maszynach powinny uniemo¿liwiaæ bezpo¶redni dostêp do strefy niebezpiecznej. Os³ony niepe³ne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prêtów itp.) powinny znajdowaæ siê w takiej odleg³o¶ci od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielko¶ci i kszta³cie otworów nie by³o mo¿liwe bezpo¶rednie dotkniêcie tych elementów. Odleg³o¶ci bezpieczeñstwa okre¶laj± Polskie Normy.
4. Maszyny powinny byæ oznakowane znakami i barwami bezpieczeñstwa, zgodnie z wymaganiami okre¶lonymi w za³±czniku nr 1 do rozporz±dzenia oraz w Polskich Normach.
§ 56. 1. Urz±dzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spe³niaæ nastêpuj±ce ogólne wymagania:
1) zapewniaæ bezpieczeñstwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpo¶rednio przy obs³udze maszyny, jak i osobom znajduj±cym siê w jej pobli¿u,
2) dzia³aæ niezawodnie, posiadaæ odpowiedni± trwa³o¶æ i wytrzyma³o¶æ,
3) funkcjonowaæ samoczynnie, niezale¿nie od woli i uwagi obs³uguj±cego, w przypadkach gdy jest to celowe i mo¿liwe,
4) nie mog± byæ ³atwo usuwane lub od³±czane bez pomocy narzêdzi,
5) nie mog± utrudniaæ wykonywania operacji technologicznej ani ograniczaæ mo¿liwo¶ci ¶ledzenia jej przebiegu oraz nie mog± powodowaæ zagro¿eñ i dodatkowego obci±¿enia fizycznego lub psychicznego pracowników.
2. Urz±dzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny byæ tak skonstruowane, aby:
1) zdjêcie, otwarcie lub wy³±czenie urz±dzenia ochronnego powodowa³o natychmiastowe zatrzymanie maszyny b±d¼ jej niebezpiecznych elementów lub niemo¿liwe by³o zdjêcie albo otwarcie os³ony podczas ruchu os³anianych elementów,
2) ponowne za³o¿enie, zamkniêcie lub w³±czenie urz±dzenia ochronnego nie uruchamia³o automatycznie maszyny.
3. U¿ywanie maszyny bez wymaganego urz±dzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.
4. Szczegó³owe wymagania dla urz±dzeñ ochronnych okre¶laj± Polskie Normy.
§ 57. Maszyny i narzêdzia oraz ich urz±dzenia ochronne powinny byæ utrzymywane w stanie sprawno¶ci technicznej i czysto¶ci zapewniaj±cej u¿ytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeñstwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których s± przeznaczone.
§ 58. 1. O dostrze¿onych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezw³ocznie zawiadomiæ prze³o¿onego.
2. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny byæ niezw³ocznie zatrzymane i wy³±czone z zasilania energi±. Wznowienie pracy maszyny bez usuniêcia uszkodzenia jest niedopuszczalne.
3. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostaj±ce w naprawie powinny byæ wycofane z u¿ytkowania oraz wyra¼nie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemo¿liwiaj±cy ich uruchomienie.
§ 59. 1. Maszyn bêd±cych w ruchu nie wolno pozostawiaæ bez obs³ugi lub nadzoru, chyba ¿e dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.
2. Pracodawca jest obowi±zany ustaliæ rodzaje maszyn, które wymagaj± sta³ej obs³ugi, a pozostawianie ich bez niej mo¿e byæ przyczyn± katastrofy, wybuchu lub po¿aru, oraz ustaliæ szczegó³owe warunki obs³ugi i nadzoru nad prac± tych maszyn.
§ 60. 1. Maszyn bêd±cych w ruchu nie wolno naprawiaæ, czy¶ciæ i smarowaæ, z wyj±tkiem smarowania za pomoc± specjalnych urz±dzeñ okre¶lonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
2. Pracownicy zatrudnieni przy obs³udze maszyn z ruchomymi elementami nie mog± pracowaæ w odzie¿y z lu¼nymi (zwisaj±cymi) czê¶ciami, jak np. lu¼no zakoñczone rêkawy, krawaty, szaliki, po³y, oraz bez nakryæ g³owy okrywaj±cych w³osy.
§ 61. 1. Je¿eli obs³uga, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagro¿enia dla bezpieczeñstwa lub zdrowia pracowników – pracodawca powinien zapewniæ, aby czynno¶ci te wykonywane by³y przez pracowników upowa¿nionych i posiadaj±cych odpowiednie przygotowanie.
2. W czasie ruchu maszyny niedopuszczalne jest rêczne zak³adanie i zrzucanie pasów pêdnych, lin i ta¶m. Czynno¶ci te mog± byæ wykonywane wy³±cznie przy u¿yciu specjalnych urz±dzeñ przeznaczonych do tego celu.
3. Pêdnie powinny posiadaæ urz±dzenia do zawieszania pasów pêdnych zapobiegaj±ce zetkniêciu siê zrzuconych pasów, lin lub ta¶m z czê¶ciami pêdni bêd±cymi w ruchu.
4. Pasy pêdne, liny i ta¶my pêdne mog± byæ napinane, naprawiane, ³±czone, skracane i smarowane po unieruchomieniu napêdu maszyny.
Rozdzia³ 4
Transport wewnêtrzny i magazynowanie
§ 62. 1. Pracodawca powinien zapewniæ zastosowanie odpowiednich rozwi±zañ organizacyjnych i technicznych, zw³aszcza w zakresie wyposa¿enia technicznego, w celu wyeliminowania potrzeby rêcznego przemieszczania ciê¿arów.
2. Je¶li nie ma mo¿liwo¶ci unikniêcia rêcznego przemieszczania ciê¿arów, nale¿y podj±æ odpowiednie przedsiêwziêcia, w tym wyposa¿yæ pracowników w niezbêdne ¶rodki w celu zmniejszenia uci±¿liwo¶ci i zagro¿eñ zwi±zanych z wykonywaniem tych czynno¶ci.
§ 63. 1. Rêczne przemieszczanie i przewo¿enie ciê¿arów o masie przekraczaj±cej ustalone normy jest niedopuszczalne.
2. Szczegó³owe wymagania dotycz±ce rêcznego transportu okre¶laj± przepisy w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych pracach transportowych oraz przepisy o pracach wzbronionych kobietom i m³odocianym.
§ 64. 1. Masa ³adunków przemieszczanych przy u¿yciu ¶rodków transportowych nie powinna przekraczaæ dopuszczalnej no¶no¶ci lub ud¼wigu danego ¶rodka transportowego.
2. Masa i rozmieszczenie ³adunku na ¶rodkach transportowych powinny zapewniaæ bezpieczne warunki przewozu i prze³adunku.
3. £adunek powinien byæ zabezpieczony w szczególno¶ci przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypywaniem siê ze ¶rodka transportu.
§ 64a. Stosowane do za³adunku i roz³adunku pomosty i rampy powinny byæ odpowiednie do wymiarów i masy ³adunków przeznaczonych do transportu. Na pomost i rampê powinno prowadziæ co najmniej jedno wej¶cie.
§ 65. Przy obs³udze urz±dzeñ transportu zmechanizowanego mog± byæ zatrudniane tylko osoby o kwalifikacjach w³a¶ciwych do obs³ugi okre¶lonego urz±dzenia.
§ 66. 1. Pracodawca jest obowi±zany zapewniæ opracowanie zasad ruchu na drogach wewn±trzzak³